Անհատական աշխատանք

Առարկա՝ Մարքեթինգ
Թեմա՝ «Զբոսաշրջության մարքեթինգ»
Ֆակուլտետ՝ «Ընդհանուր տնտեսագիտություն»
Ամբիոն՝ «Ընդհանուր տնտեսագիտության և բնագիտական առարկաների»
Բաժին՝ Ֆինանսներ
Կուրս՝ Երկրորդ
Դասախոներ՝
Ուսանողուհի՝ Մերի Հակոբյան

ԳՅՈՒՄՐԻ 2020
Բովանդակություն

Ներածություն___________________________________________________________3
Գլուխ 1. Մարքեթինգի առանձնահատկությունները զբոսաշրջության ոլորտում_______________________________________________________________ 5
1.1. Ի՞նչ է մարքեթինգը և նրա հիմնական հասկացությունները _____5
1.2. Զբոսաշրջության մարքեթինգի էությունը և առանձնահատկությունը______8
Գլուխ 2. Զբոսաշրջության մարքեթինգի վերլուծությունը կազմակերպության օրինակով____________________________________________________________ 12
2.1. Covid 19-ի ազդեցությունը զբոսաշրջության ոլորտների վրա ______12
2.2.Զբոսաշրջության մարքեթինգը «ՍԹԵՅՇՆ» տուրիստական կազմակերպությունում_________________________________________________ 16
Եզրակացություն և առաջարկություն___________________________________19
Օգտագործված գրականություն_________________________________________ 21
Հավելված_____________________________________________________________ 22

Ներածություն

Թեմայի արդիականություն: Ինչպես գիտենք Covid-19-ը իր ազդեցությունը ունեցավ տնտեսության բոլոր ոլորտների վրա, որից զերծ չմնաց նաև զբոսաշրջության ոլորտը, որը երևի ամենախոցելի ոլորտներից մեկը եղավ, պայմանավորված տարբեր երկրներ մուտքի ու ելքի արգելքներով։ Ուստի այստեղ հարց է առաջանում, թե զբոսաշրջության ոլորտի տարբեր կազմակերպությունները ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկեն և ինչպե՞ս պետք է պայքարեն այս ֆորս-մաժորային իրավիճակում։
Ստեղծված բարդ իրավիճակում ամեն կազմակերպություն պետք է քայլեր ձեռնարկի, որպեսզի իր գործունեությունը, եթե ոչ ամբողջությամբ, ապա գոնե մասամբ զերծ պահի անկման միտումներից։ Հարկ է նաև նշել, որ զբոսաշրջության ոլորտը համարվում է ամենազգայուն ոլորտներից մեկը, որի պարագայում եթե նույնիսկ չլինի այսպիսի բարդ տնտեսական իրավիճակներ, ապա միևնույն է պետք է միշտ ճկուն գտնվել և հաջող մարքեթինգային արշավներ իրականացնել։
Զբոսաշրջության ոլորտի մեջ հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացնելու ենք հյուրանոցային տնտեսությանը: Իհարկե այս իրավիճակում միայն մարքեթինգային ճիշտ ռազմավարություն իրականացնելու միջոցով կարող ենք որոշակի հաջողություն գրանցել և հնարավորինս մինիմիզացնել առաջացող ռիսկերը։ Թեմայի ուսումնասիրությունը հնարավորություն կտա, որպեսզի հասկանանք, թե ինչ է իրենից ներկայացնում մարքեթինգը, զբոսաշրջության մարքեթինգը և տարբեր կազմակերպություններ ինչ քայլեր են ձեռնարկում առաջատար դիրքերում գտնվելու համար։ Նաև կհասկանանք, թե ինչ ազդեցություն է ունեցել Covid 19-ը զբոսաշրջության ոլորտի տարբեր սպեկտորների վրա և ինչպիսի քայլեր են ձեռնարկվել այդ ազդեցությունները կրճատելու համար։
Թեմայի նպատակը: Թեմայի հիմնական նպատակն է ուսումնասիրել զբոսաշրջության մարքեթինգը, նրա գործունեության ձևերը և մեթոդները: Հիմնական խնդիրը հանդիսանում է զբոսաշրջության ոլորտում կազմակերպությունների առումով կատարել համապատասխան վերլուծություն, և ըստ այդմ հասկանալ թե ինչ առաջընթաց կամ անկում է տեղի ունեցել:
Հետազոտության օբյեկտը: Հետազոտության օբյեկտը հանդիսանում է զբոսաշրջության մարքեթինգը:
Հետազոտության առարկա: Հետազոտության առարկան է հանդիսանում հյուրանոցները, հյուրատները և այլն:
Աշխատանքի կառուցվածքը և ծավալը: Աշխատանքը բաղկացած է ներածությունից, երկու գլխից, որոնցից յուրաքանչյուրը կազմած է երկու ենթավերնագրերից, բաղկացած է նաև եզրակացությունից և օգտագործված գրականությունից։
Աշխատանքը կազմված է 22 էջից՝ ներառյալ նաև օգտագործված գրականության ցանկը:

Գլուխ 1. Մարքեթինգի առանձնահատկությունները զբոսաշրջության ոլորտում
1.1 Ի՞նչ է մարքեթինգը և նրա հիմնական հասկացությունները
Մարքեթինգ հասկացությունն առաջացել է անգլերեն market (շուկա) բառից, որը բառացի թարգմանաբար նշանակում է շուկայական գործունեություն, սակայն այն լիարժեք չի սահմանում մարքեթինգի բովանդակությունը։
Մի շարք հեղինակներ մարքեթինգը բնորոշում են, որպես հասարակական և կառավարչական գործընթացների ամբողջություն:
Ֆ. Կոտլերի բնորոշմամբ «Մարքեթինգը դա սոցիալական գործընթաց է, որի միջոցով բավարարվում են անհատների կամ նրանց խմբերի պահանջմունքները՝ օգտակարությամբ օժտված ապրանքների ու ծառայությունների արտադրության, իրացման կամ դրանք այլ անձանց հետ փոխանակելու ճանապարհով» :
Կառավարման տեսանկյունից մարքեթինգը դիտարկվում է, որպես ապրանք վաճառելու արվեստ:
Ամերիկացի տնտեսագետներից Հ.Ասսելը մարքեթինգը բնորոշում է, որպես «գործունեության ձև՝ ուղղված փոխանակության գործընթացի միջոցով սպառողների ցանկությունների, կարիքների և պահանջմունքների բավարարմանը» :
Շատ տպավորիչ է Ս. Հոլենսեննի մեկնաբանությունը՝ «Մարքեթինգը շահույթի ստացմանն ուղղված արդյունավետ ծրագրերի, ռազմավարությունների և միջոցառումների մշակման ու իրականացման գործընթացն է» :
Այս ամենով պայմանավորված մարքեթինգը հնարավոր է բնորոշել իբրև ինտեգրված գործառույթ, որի իրագործման նպատակը, ապրանքների և ծառայությունների նկատմամբ պահանջարկի վերարտադրության խթանման միջոցով, ձեռնարկատիրական գործունեության շահութաբերության բարձրացումն է։
Ուշագրավ է, որ այն հանդիսանալով իբրև շուկայական կողմնորոշման ռազմավարություն՝ մարքեթինգն ունի իր հիմնարար հասկացությունները, որոնց մի մասը նույնպես ենթակա են խորը վերլուծությունների։ Դրանց շարքում առավել ուշագրավ են կարիքը, մարդկային պահանջմունքները, պահանջարկը, փոխանակումը, գործարքը, շուկան, սպառողների բավարարվածությունը, մրցակցությունը, մարքեթինգի համալիրը (մարքեթինգ միքսը) և մարքեթինգային կապուղիները ։

Գծապատկեր 1. Մարքեթինգի հիմնական հասկացություններ
• Կարիք- մարդու կողմից ինչ-որ բանի նկատմամբ անբավարարվածության զգացողությունն է: Օրինակ, ծարավի կարիք, սովորելու կարիք, հանգստի կարիք և այլն:
• Պահանջմունք – կարիքի դրսևորման ձև է, այն պայմանավորված է անհատի կրթական և մշակութային մակարդակով : Օրինակ, ջուրը, այն բավարարում է ծարավի կարիքը, այն կարող է բավարարել լողանալու կարիքը, ոռոգելու կարիքը: Այսպիսով կան պահանջմունքներ, որոնք կարող են բավարարել մի քանի կարիքներ:
• Պահանջարկը- կոնկրետ ապրանքի նկատմամբ պահանջմունքն է՝ ամրակցված այն գնելու համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցով: Պահանջարկը գնողունակ պահանջմունքն է:
• Ապրանքը- օգտակար հատկությունների ամբողջություն է, որը բավարարում է մարդու այս կամ այն պահանջմունքը:
• Փոխանակումը- ցանկալի ապրանքի ձեռք բերումն է դրան համարժեք ինչ-որ բան առաջարկելու ճանապարհով հակառակ կողմին:
• Գործարքը - երկու կամ ավելի կողմերի միջև կատարվող արժեքների առևտրական փոխանակումն է համաձայնեցված վայրում, ժամանակահատվածում և համաձայնեցված պայմաններով:
• Շուկան- առկա և պոտենցիալ գնորդների ամբողջությունն է ։

1.2 Զբոսաշրջության մարքեթինգի էությունը և առանձնահատկություն

Զբոսաշրջությունը համաշխարհային տնտեսության ամենաշարժուն և շահութաբեր ոլորտներից է համարվում, այն զարգանում է շատ արագ տեմպերով և հնարավորություն է ընձեռնում տվյալ երկրի տնտեսության, մասնավորապես զբոսաշրջության ինդուստրիայի ձևավորմանը և զարգացմանը:
Զբոսաշրջության ինդուստրիան զբոսաշրջության նկատմամբ պահանջարկի և առաջարկի հարաբերակցության կարգավորման նպատակով ստեղծված ձեռնարկությունների (տրանսպորտային, առևտրական, սննդի, մշակութային և այլն) և զբոսաշրջային ֆիրմաների (զբոսաշրջային օպերատորներ, գործակալներ) ամբողջությունն է:
Զբոսաշրջային օպերատորը տնտեսավարող սուբյեկտ է, որը մշակում է զբոսաշրջային երթուղիները, ապահովում է դրանց գործունեությունը, կազմակերպում գովազդ, սահմանում է գներ:
Զբոսաշրջային գործակալը նույնպես տնտեսավարող սուբյեկտ է, որը ձեռք է բերում զբոսաշրջային օպերատորի կողմից մշակված զբոսաշրջային տուրերը, որոնց հիման վրա թողարկում է ուղեգրեր և դրանք իրացնում զբոսաշրջիկներին :
Զբոսաշրջության զարգացումը ընդունված է բաժանել երեք փուլերի, որոնք ընդգրկում են՝
• Մինչև 1950-ական թվականները,
• 1960-1970-ական թվականների կեսերը,
• 1970-ական թվականներից մինչև մեր օրերը:

Ժամանակաշրջան Զբոսաշրջային ծառայությունների շուկայի իրավիճակը Առևտրային գործունեության հայեցակարգ
1950-ական թթ. Վաճառողի շուկա Արտադրական
1960-1970-ական թթ. Գնորդի շուկայի ձևավորում Առևտրային ջանքերի ինտեսիվացում
1970-ական թթ. մինչև մեր օրերը Գնորդի շուկա Մարքեթինգ
Աղյուսակ 1. Զբոսաշրջության մարքեթինգի զարգացման փուլերը
Առաջին փուլում գերակշռող էր զբոսաշրջության արտադրական հայեցակարգի մշակումը: Զբոսաշրջային ֆիրմաները կիրառում էին 20-րդ դարի 50-ական թվականներին: Այդ ընթացքում զբոսաշրջային շուկան գտնվում էր վաճառողի շուկայի կարգավիճակում, երբ այդպիսի ծառայությունների պահանջարկը գերազանցում էր առաջարկը: Այստեղ մարքեթինգ կիրառվում էր միայն իրացումը խթանելու նպատակով:
Նախորդ դարի 60-ական թվականներին զբոսաշրջային շուկայում սկսեցին ի հայտ գալ առաջարկի և պահանջարկի միջև փոխհարաբերության փոփոխության առաջին նշանները, այստեղ զբոսաշրջային ֆիրմանները հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացնում էին սեփական ապրանքի իրացման վրա: Այդ նպատակով սկսեցին կիրառել առևտրային ջանքերի ինտենսիվացման հայեցակարգը, որը ենթադրում է գովազդի և իրացման խթանման միջոցների օգտագործմամբ առավելագույնի հասցնել ծառայությունների վաճառքի ծավալները:
70-ական թվականների կեսերին զբոսաշրջության ոլորտում ձևավորվեց գնորդի շուկան, որը ենթադրում է բոլորովին այլ մեթոդներ: Զբոսաշրջային ֆիրմաններն էին զբաղվում սպառողների պահանջմունքների ուսումնասիրությամբ: Շատ կարևոր է այն, որ եթե առևտրային ջանքերի ինտենսիվացման հայեցակարգի ուշադրության առարկան հանդիսանում էր զբոսաշրջային ապրանքը, ապա մարքեթինգը շարունակական գործընթաց է, քանի որ անհրաժեշտ է անընդհատ բացահայտել սպառողի պահանջմունքները և հսկողություն իրականացնել ձեռք բերված արդյունքների վրա:
Զբոսաշրջության մարքեթինգը կիրառվում է, առաջին հերթին, առկա պահանջներին ցանկալի ուղղվածություն հաղորդելու, ոչ թե այդ պահանջարկը խթանելու, խրախուսելու նպատակով : Ինչպես մարքեթինգը, այնպես էլ զբոսաշրջության մարքեթինգը, չունի ամբողջական սահմանում: Որոշ հեղինակներ զբոսաշրջության մարքեթինգը դիտարկում են որպես գլոբալ բնույթ կրող երևույթ: Օրինակ ըստ շվեյցարացի մասնագետ Կրիպենդոռֆի՝ զբոսաշրջության մարքեթինգը զբոսաշրջային ֆիրմայի ինչպես նաև զբոսաշրջության բնագավառում մասնավոր և պետական քաղաքականության սիստեմատիկ փոփոխությունն ու կոորդինացումն է, որն իրականացվում է ազգային, տարածաշրջանային կամ միջազգային ծրագրերով: Մարքեթինգը զբոսաշրջության ոլորտում մի համակարգ է, որում անընդմեջ ընթանում է համաձայնեցում առաջարկվող ծառայության և այն ծառայությունների միջև, որոնք պահանջարկ ունեն շուկայում, ընդ որում զբոսաշրջային ֆիրման այս ծառայությունները պետք է առաջարկի շատ ավելի արդյունավետ պայմաններով ի համեմատ մրցակից ֆիրմայի :
Այսպիսով՝ զբոսաշրջության մարքեթինգը այդ բնագավառի ծառայությունների շուկայի ուսումնասիրմանը, վերլուծությանը և պահանջարկի կարգավորմանն ուղղված փոխկապակցված հիմնական մեթոդների և մեխանիզմների համախումբն է13:
Զբոսաշրջության մարքեթինգի ուսումնասիրության մեթոդները՝
• Առաջին մեթոդը առավելապես կիրառվում է զբոսաշրջության զարգացման նախնական փուլում այն է, որ մասնագետների ուշադրության կենտրոնում էին այս ոլորտի զարգացման միայն տնտեսական ցուցանիշները (արժույթի մուտքեր, զբոսաշրջության տեսակարար կշիռը արտահանման ծավալում): Ըստ էության սա զանգվածային զբոսաշրջության ժամանակաշրջանն էր, երբ զարգացումն ընթանում էր առևտրական, ձեռնարկատիրական սկզբունքի թելադրանքով:
• 1980-ական թվականների սկզբից սկսեցին կիրառել այնպիսի տնտեսագիտական մեթոդներ, որոնք առաջ էին քաշում շրջակա միջավայրի կամ բնության վրա զբոսաշրջության բացասական ազդեցության որոշման, չափման և հակազդեցության գաղափարները: Այս ամենի պատճառով առաջացավ բնապահպանական մեթոդը:
• Սոցիալ-մշակութային մեթոդը լայորեն կիրառվում է 1990-ական թվականներին, որի նպատակն է վերլուծել զբոսաշրջության ազդեցությունը առանձին պետությունների, տարածաշրջանների և ազգությունների կենսակերպի ավանդական դրվածքի, բարոյական ու մշակութային վարքագծի վրա և այլն :

Գլուխ 2. Զբոսաշրջության մարքեթինգի վերլուծությունը կազմակերպության օրինակով
2.1. Covid 19-ի ազդեցությունը զբոսաշրջության ոլորտների վրա

Զբոսաշրջությունը մեծ դեր ունի երկրների միջև կապի հաստատման, տնտեսական աճի, մարդականց պահանջմունքների բավարարման գործում: Այն նաև իր ուրույն տեղը ունի շատ զարգացած և զարգացող երկրների տնտեսության մեջ, նույնիսկ շատ երկրներ ապրում են հենց տուրիզմից ստացված եկամտի հաշվին:
Ոլորտը մեր երկրում դեռ գտնվում է զարգացման փուլում: Զբոսաշրջությունը խիստ կապված է հյուրանոցային տնտեսության հետ, քանի որ դրանց հարմարավետ և հասանելի պայմանները մեծ դեր ունեն զբոսաշրջիկներին գրավելու համար:

Գծապատկեր 2. 2018 թվականի և 2019թվականի հունվար-դեկտեմբեր ամիսներին զբոսաշրջիկների ընդհանուր այցելությունների թվաքանակը

ՀՀ սահմանային էկոնոմիկայի կառավարման տեղեկատվական համակարգով ստացված տվյալների հիման վրա 2019 թվականի հունվար-դեկտեմբեր ամիսներին Հայաստանի այցելուների ընդհանուր թվաքանակը գերազանցել է 2018 թվականի նույն ժամանակաշրջանը 14,9 տոկոսով:
Ներկայումս ՀՀ տարածքում գործում են ավելի քան 558 հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներ (հյուրանոց, մոթել, հյուրանոցատիպ հանգրվան, առողջարան, պանսիոն, հանգստյան կամ մասնագիտացված տուն, զբոսաշրջային բնակատեղի (ճամբար), որոնց հյուրանոցային համարների և ննջատեղերի ընդհանուր քանակը կազմում է համապատասխանաբար շուրջ 15000 և 30350։ Նշված հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներից 197 գտնվում են Երևանում, 361 ՀՀ մարզերում։ Բացի նշված հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտներից Հայաստանում (հիմնականում գյուղական համայնքներում) գործում են շուրջ 250 զբոսաշրջային տներ :
Շիրակի մարզում ըստ պաշտոնական տվյալների գործում է 17 հյուրանոցային տնտեսություններ, նորաբաց են 3 հյուրանոցային տնտեսություն և նոր բացվող՝ 1 :
Շիրակի մարզում զբոսաշրջությունը ունենում է հսկայական աճ, հատկապես տոն օրերին: Հատկապես մեծ շուքով նշվեց Գյումրու օրը և անկախության օրը:
2019 թվականի տվյալներով տոնակատարության օրին Գյումրի այցելած զբոսաշրջիկների թիվը կազմել է 5000, ըստ այդմ նրանցից միայն 300-ն է գիշերել Գյումրիում, իսկ Անկախության տոնին այցելել է 7000-ը, սպասվածից թեև կրկնակի քիչ, բայց այս քանակով անգամ հյուրերին հնարավոր չի եղել գիշերակացով ապահովել: Գիշերելու հնարավորություն ունեցել է միայն 2100 մարդ: Զբոսաշրջիկների հիմնական դժգոհության պատճառը եղել է հենց գիշերակացի բացակայությունը։ Պարզ է, որ քաղաքը պատրաստ չի եղել զբոսաշրջիկների մեծ հոսքին, թանգարանները նույնպես պատրաստ չեն եղել հյուրերի մեծ քանակին: Նույնիսկ հյուրանոցներից շատերը, ռեստորանները եռակի անգամ թանկացրել են իրենց ծառայությունները :
Այս ամենը շատ էական է, որպես տնտեսագետ կարող եմ ասել, որ այդ ժամանակ մեծացել է պահանջարկը, իսկ ինչպես նշվեց վերևում այցելուները հիմնականում դժգոհում էին գիշերակացի բացակայությունից, այսինքն առաջարկը քիչ էր: Առաջարկի քիչ լինելը հանգեցնում է գնի աճին: Այս ամենի հետ կարող ենք ասել, զբոսաշրջիկներին գրավելու միջոցառումներից զուգահեռ պետք է ավելացնեն հյուրանոցային համալիրները:

Գծապատկեր 3. Տոնակատարության օրերին այցելուների և գիշերակացի քանակը15

Գծապատկեր 3-ում ներկայացված է 2019 թվականին կազմակերպված միջոցառումների այցելուների թվաքանակը, որը տրամադրել է Շիրակի մարզի տուրիզմի զարգացման և հետազոտության կենտրոնը: Գծագիր 3-ից կարող ենք ասել, որ տոն օրերին այցելուների քանակը գերազանցել է գիշերակացի քանակին:
Աշխատանքի վերլուծական մասը ապահովելու համար կատարվել է հարցում հյուրանոցների, հյուրատների շրջանում, որոնք գործում են Շիրակի մարզում, հարցումն իրականացվել է առցանց եղանակով և հեռախոսազանգի միջոցով, կապված երկրում տիրող իրավիճակի հետ: Հարցման հիմնական նպատակը կայանում է, թե կազմակերպությունների վրա ինչ ազդեցություն է ունեցել Covid 19-ը, քանի որ հարցումը իրականացվել է 4 կազմակերպության հետ, հարցմանը մասնակցել է 4 անձ՝ կազմակերպությունների ղեկավարները :
Կատարված արդյունքներից պարզ դարձավ հետևյալ տվյալները`
• Տնտեսավարողները պնդում էին, որ 2020 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին հյուրերի քանակը խիստ նվազել է մոտ՝ 70-85 տոկոսով, համեմատականը անցկացվել է 2019 թվականի նույն ժամանակահատվածի հետ:
• Տնտեսավարողները նշում են, որ նախապես պատվիրված համարների մոտ 80-90 տոկոսը չեղարկվել է:
• Հարցվածների մոտավոր հաշվարկով 2019թ. և 2020թ. միջև ընդհանուր շրջանառությունը նվազել է միջինում 80 տոկոս,
• Հարցվածների մոտ աշխատատեղերի կրճատում չի իրականացվել, հիմնականում նոր հաստիկները բոլորը չեղարկվել են:
Հաշվի առնելով տնտեսվարողների ներկայացրած տվյալները, ներկա պահին համավարակի տարածման արագությունը և օրեցօր սահմանափակումների, երկրների սահմանների փակումը զբոսաշրջությունը դեռ կշարունակի ապրել ճգնաժամ, քանի որ հիմնական եկամտի աղբյուրը արտասահմանյան զբոսաշրջիկների շնորհիվ էր ապահովվում:

2.2. Զբոսաշրջության մարքեթինգը «ՍԹԵՅՇՆ» տուրիստական կազմակերպությունում

Հաշվի առնելով, երկրում տիրող իրավիճակը այս պահին մարզում գործող «ՍԹԵՅՇՆ» տուրիստական կազմակերպությունը մասամբ դադարեցրել է գործունեությունը և գործում է օնլայն հարթակում։
Տուրիստական կազմակերպությունը գործում է 2018 թվականից։ Կազմակերպության անունը միջազգային տերմին է՝ հեշտ ընկալվող և հասանելի, որը կարևոր է բիզնես իմիջի ձևավորման և ներկայացման համար։ Նույնքան կարևոր է լոգոյի ընտրությունը, քանզի ամբողջական պատկերացում կարելի է կազմել։ Եթե անվան և լոգոյի ընտրությունը սխալ է և չի համապատասխանում կազմակերպության գործունեությանը, հաճախորդի մոտ կարող է ձևավորվել սխալ ընկալում։

Գծապատկեր 4. «ՍԹԵՅՇՆ» տուրիստական կազմակերպությունը լոգոն
Լոգոյի գույները կապված են արտագնա և ներգնա տուրերի հետ:
Ուսումնասիրելով, տուրիստական կազմակերպության բրենդբուքը նկատելի է վառ դեղինի և սև գույների համադրությունը, որոնք ասոցացվում են երիտասարդության, երջանկության, շքեղության, նորաձևության հետ: Կայքում հստակ ներկայացված են մատուցվող ծառայությունները, կա ամրագրումների բաժին, որի միջոցով հնարավոր է ցանկացած վայրից ամրագրել և պատվիրել տուրեր՝ խնայելով հաճախորդի ժամանակը և ռեսուրսները16 ։
Տուրիստականը աչքի է ընկնում նաև համագործակցություններով, մասնավորապես միջազգային կազմակերպությունների, բուհերի, պետական և մասանավոր քոլեջների ինչպես նաև տեղի այլ գործընկեր կազմակերպությունների հետ։ Սոցիալական ցանցերում առկա են ներքին, ներգնա տուրերից գունավոր և ներկայացուցչական նկարները, որոնք հաճախորդների մոտ վստահություն են ձևավորում։ Կան իրականացված բազում գովազդային արշավներ, էքսպոներ և միջազգային ու պետական պարգևատրումներ, խրախուսանքներ։
Կազմակերպությունը աշխատում է թվային և կոնտենտ մարքեթինգային գործիքներով, որոնց բացակայության դեպքում այսօր գրեթե հնարավոր չէ իրակաանցնել բիզնես արշավներ և հասնել հաջողության։
Վերևում նշել ենք, որ երկրում տիրող իրավիճակի պատճառով կազմակերպությունը հիմնականում գործում է օնլայն հարթակում: Այդ իսկ պատճառով կազմակերպության աշխատակիցների հետ իրականացրել ենք հարցազրույց՝ հեռախոսազանգի միջոցով, որպեսզի հասկանանք զբոսաշրջիկների ընդհանուր քանակը յուրաքանչյուր եռամսյակի սկզբում, պարզենք աճ է տեղի ունեցել, թե նվազում: Արդյունքները կարող ենք ամփոփել գծապատկերի միջոցով:

Գծապատկեր 5. Հարցման արդյունքում ներկայացված զբոսաշրջիկների թիվը նշված ամիսներում
Այսպիսով գծապատկեր 5-ում ներկայացված է հարցման արդյունքները որոշակի ամիսների վերաբերյալ և դետերմինացիայի գործակիցը: R2-ն (դետերմինացիայի գործակից) ցույց է տալիս ֆունկցիայի շեղման չափը: Այն ընդունում է [0;1] արժեքներ:
Վերլուծության մեջ R2=0.6, տեսնում ենք, որ շեղման չափը շատ մեծ է, և զբոսաշրջիկների թիվը աճել է անհավասարաչափ: Գծապատկեր 5-ից պարզ երևում է, որ մարտ ամսին տեղի է ունեցել խիստ անկում, զբոսաշրջիկների թիվը մարտ ամսին հունվար ամսվա նկատմաբ նվազել է 67 տոկոսով և հիմնական պատճառը կապված է արտակարգ դրության հետ, քանի որ մի շարք սահմանափակումներ կիրառվեցին, իսկ մնացած ամիսներին տեղի է ունեցել աճ, ինչը պայմանավորված էր որոշակի սահմանափակումների կրճատման հետ:
Ուսումնասիրելով վերը նշված կազմակերպության կայքէջը և սոցիալական ցանցերում ակտիվությունը կարող ենք գալ այն եզրահանգման, որ կազմակերպությունն ունի հստակ ռազմավարական պլան։

Եզրակացություն և առաջարկություն
Ամփոփելով կատարված աշխատանքը հասկացանք, թե ինչ է զբոսաշրջության մարքեթինգը, զբոսաշրջային մարքեթինգը կազմակերպությունում: Այս ամենի հետ մեկ տեղ հասկացանք, որ Covid 19-ը հսկայական ազդեցություն է ունեցել զբոսաշրջության վրա:
Աշխատանքից պարզ է դառնում, որ՝
1. Կազմակերպության մեջ մեծ դեր ունի անվանումը, լոգոն, որովհետև անվան և լոգոյի ընտրությունը մեջ սխալ է տեղի ունենում և չի համապատասխանում կազմակերպության գործունեությանը, հաճախորդի մոտ կարող է ձևավորվել սխալ ընկալում տվյալ կազմակերպության վերաբերյալ։ Հասկացանք, որ մարքեթինգային գործիքների միջոցով խնայվում են հաճախորդի ժամանկաը և ռեսուրսները:
2. Covid 19-ով պայմանավորված կազմակերպությունների շրջանառության զգալի կրճատում է տեղի ունեցել, քանի որ հիմնական եկամուտը ապահովվում էր արտասահմանյան զբոսաշրջիկների շնորհիվ, դրա պատճառով մեծ հարցականի տակ է դրվում հյուրանոցների, ռեստորանների հետագա գործունեությունը:
3. Covid 19- ի հետ պայմանավորված առաջարկում եմ զարկ տալ ներքին տուրիզմի մշակույթին, քանի որ սահմանապակումների հետ կապված երկրի քաղաքացիները չեն կարող մեկնել արտասահման:
Ներքին տուրիզմը զարգացնելու համար կարևոր են գների մատչելիությունը, տեսարժան վայրերի ճիշտ մատուցումը և զվարճանքի վայրերի ստեղծումը, մարքեթինգային միջոցների իրականացումը: Եթե նախքան ճգնաժամը հյուրատներն ու հյուրանոցները ակնկալում են X չափի շահույթ, ապա գները մատչելի դարձնելով կարող են զարգացնել ներքին տուրիզմը, նույնիսկ ճգնաժամից հետո, այդ ամենը կարող են անել, եթե X չափով շահույթի փոխարեն X-Y չափով շահույթ ակնկալեն, այն կօգնի ապահովել տնտեսվարողների գոյությունը, պահպանել աշխատատեղերը հետագա զարգացման համար:

Օգտագործված գրականության ցանկ
Գրքեր
1. Котлер Ф., Маркетинг менеджмент, изд. Наука, Москва,2003
2. Ассел Г. Маркетинг: принципы и стратегия, Москва, изд. ИНФРА-М, 1999,
3. Холенсен С., Глобальный маркетинг, изд. Новое Знание, Минск, 2003
4. Ա.Ե.Զաքարյան, Շ. Ս. Սահակյան, Ա. Վ. Գրիգորյան, Ն. Ժ.Ղուկասյան,Լ. Շ. Սահակյան, «Մարքեթինգի հիմունքները», Երևան, 2013թ.,
5. Ք. Արշակյան, «Մարքեթինգ և կառավարում», Երևան, 2014թ.,
6. Котлер Ф., Вонг В., Сондерс Дж., Армстронг Г., Основы Маркетинга, Изд. ВИЛЬЯМС, Москва,2007,
7. Բ. Սելվինազյան, Ռ. Հաջոյան «Զբոսաշրջության մարքեթինգ», Երևան, 2003թ.,
8. Raina A. K., Agarwal S. K. The essence of tourism development ( dynamics, philosophy and strategies ), 1stedition 2004,
Հղումներ
9. https://www.mineconomy.am/page/89, ՀՀ ԷԿՈՆՈՄԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՅՔԷՋ
10. https://www.mineconomy.am/media/10656/HRAMAN.pdf , ՀՀ Էկոնոմիկայի նախարարի հրաման, Զբոսաշրջության զարգացման 2020 թվականի ծրագիր, 5-րդ կետ, գործում է 19.02.2020 թվականից,
11. http://shirak.mtad.am/hotel/ , Շիրակի մարզպետարանի կայքէջ, կազմակերպություններ, հյուրանոցներ
12. Շիրակի տուրիզմի զարգացման և հետազոտության կենտրոն/Shirak Tourism R&D center
13. http://station-llc.com/, «ՍԹԵՅՇՆ» տուրիստական կազմակերպությունը կայքէջ

Հավելված 1
Հարցումը իրականացվում է ՀՊՏՀ ԳՄ Ֆինանսներ մասնագիտության 2-րդ կուրսի ուսանողուհի՝ Հակոբյան Մերիի կողմից անհատական աշխատանք կատարելու նպատակով: Ձեր ներկայացրած ցուցանիշները չեն հրապարակվում և չեն օգտագործվելու կոմերցիոն նպատակներով:
Հարցաթերթ
Կազմակերպության անվանումը կամ Ա/Ձ՝ «Գյումրի» հյուրանոց
1. Նախապես ամրագրաված համարների տոկոսային հարաբերությամբ քանիսն են չեղարկվել 2020 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին՝ մոտ 60 տոկոս,
2. Արդյոք տեղի է ունեցել աշխատակիցների կրճատում 2020 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին՝
ոչ,սակայն նոր հաստիկները չեղարկվել է,
3. Հյուրանոցի կողմից առաջարկվող ծառայությունները՝ միայն գիշերակաց,
4. Հյուրանոցի այցելուների թվաքանակը կրճատվել կամ նվազել է 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին համեմատած 2019թ տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ մոտ 75 տոկոս,
Շնորհակալություն հարցմանը մասնակցելու համար:

Հարցումը իրականացվում է ՀՊՏՀ ԳՄ Ֆինանսներ մասնագիտության 2-րդ կուրսի ուսանողուհի՝ Հակոբյան Մերիի կողմից անհատական աշխատանք կատարելու նպատակով: Ձեր ներկայացրած ցուցանիշները չեն հրապարակվում և չեն օգտագործվելու կոմերցիոն նպատակներով:
Հարցաթերթ
Կազմակերպության անվանումը կամ Ա/Ձ՝ Family guest house
5. Նախապես ամրագրաված համարների տոկոսային հարաբերությամբ քանիսն են չեղարկվել 2020 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին ՝ 100 տոկոս
6. Արդյոք տեղի է ունեցել աշխատակիցների կրճատում 2020 թվականի փետրվար-ապրիլ՝ ոչ սակայն նոր հաստիկներ չեղարկվել են,
7. Հյուրանոցի կողմից առաջարկվող ծառայությունները՝ գիշերակաց,
8. Հյուրանոցի այցելուների թվաքանակը կրճատվել կամ նվազել է 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին համեմատած 2019թ տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ մոտ 90 տոկոս,
9. Հյուրանոցի ընդհանուր շրջանուռությունը նվազել կամ ավելացել է 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին համեմատած 2019թ տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ նվազել է
Շնորհակալություն հարցմանը մասնակցելու համար:

Հարցումը իրականացվում է ՀՊՏՀ ԳՄ Ֆինանսներ մասնագիտության 2-րդ կուրսի ուսանողուհի՝ Հակոբյան Մերիի կողմից անհատական աշխատանք կատարելու նպատակով: Ձեր ներկայացրած ցուցանիշները չեն հրապարակվում և չեն օգտագործվելու կոմերցիոն նպատակներով:
Հարցաթերթ
Կազմակերպության անվանումը կամ Ա/Ձ՝ հյուրատուն «Բեռլին» հյուրանոց
10. Նախապես ամրագրաված համարների տոկոսային հարաբերությամբ քանիսն են չեղարկվել 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին` 90 տոկոս,
11. Արդյոք տեղի է ունեցել աշխատակիցների կրճատում 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսները տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ոչ,
12. Հյուրանոցի կողմից առաջարկվող ծառայությունները՝ գիշերակաց,
13. Հյուրանոցի ընդհանուր շրջանուռությունը նվազել կամ ավելացել է 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին համեմատած 2019թ տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ նվազել է 80 տոկոսով,
14. Հյուրանոցի այցելուների թվաքանակը կրճատվել կամ նվազել է 2020թ փետրվար-ապրիլ ամիսներին համեմատած 2019թ տոկոսային հարաբերակցությամբ՝ կրճատվել է մոտ 60-70 տոկոսով,
Շնորհակալություն հարցմանը մասնակցելու համար: